մայրենի գոծնական քերականություն

Կատարի՛ր առաջադրանքները(Գործնական քերականության էլեկտրոնային գիրքը շատերի մոտ չի բացվում, այս տարբերակով աշխատիր, եթե չես կարողացել գիրքը բացել):

77. Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր մեկական  բառով:

Օրինակ՝

սրտի ձև ունեցող — սրտաձև:

մոր քույրը- մորաքույր

դարպասը պահող — դարպասապահող

ժամանակը ցույց տվող — ժամացույց

ջրի աման — ջրաման

գաղտնիք պահող — գաղնապահ

նավ վարող — նավապետ

ծաղկի թերթիկ — ծաղկաթերթիկ

արագ վազող — արագավազ

ամենից մեծ — ամենամեծ

պոչ չունեցող — պոչատ

անուշ համ ունեցող — անուշահամ

քարով շինվեծ — քարաշեն

կին բժիշկ — բժշկուհի

բալի ծառ — բալենի

Մոր քույրը, դարպասը պահող, ժամանակը ցույց տվող, ջրի աման, գաղտնիք պահող, նավ վարող, ծաղկի թերթիկ, արագ վազող, ամենից մեծ, պոչ չունեցող, անուշ համ ունեցող, քարով շինված, կին բժիշկ, բալի ծառ:

78. Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր մեկական բառով:

 Օրինակ՝

բարձր հասակ ունեցող — բարձրահասակ:

Բարի սիրտ ունեցող-բարեսիրտ, խիղճ չունեցող-անխիղճ, բարձր ձայնով-բարձրաձայն, միշտ ժպտուն-ժպտասեր, գանձը պահելու տեղ-գանձարան, կապույտ աչքերով-կապուտաաչա, արքայի որդի-արքայազն, հույների երկիր-հունաստան, փոքր էշ-իշուկ, ծաղիկներով զարդարված-ծաղկազարթ, քաղաքում ապրող-քաղաքացի, հայերի երկիր-Հայաստան:

79. Բառակապակցությունների իմաստներն արտահայտի՛ր մեկական բառով:

Ավետիս (բարի լուր)-ավետաբեր բերող, արագ ընթացող-արագընթաց բաժակը ձեռքին արտասանվող ճառ-բաժակաճառ, վեպ գրող-վիպասան, բառարան գրող-բառագիր, արտասահմանում ապրող մարդ-արտասահմացի, բույսերի մասին գիտություն-բնագիտություն:

80.Եթե հնարավոր է՝ ցո՛ւյց տուր բառը կազմող մասերը:

Օրինակ՝

գրասեղան — գր (գիր) + ա + սեղան:

Պահարան — պահ + արան:

Դուռ — չի բաժանվում:

 Հականիշ- հակ + ա + նիշ

բանջարանոց — բանջար + ա + նոց

աշակերտ — չի բաժանվում

աշակերտական — աշակերտ + ա + ական

տարրական — տարր + ական

զլխավոր — գլխա + վոր

կարմիր — չի բաժանվում

դաշտամուկ — դաշտ + ա + մուկ

հյուր — չի բաժանվում

հարստություն — հարստ + ություն

կերառատ — կեր + առատ

վտանգ — չի բաժանվում

81. Ուշադրություն դարձրո՛ւ Ա ե Բ խմբերի բառերի կազմությանը. փորձի´ր բացատել տարբերությունը:

Ա. Մարդ, տեր, սիրտ, կապույտ, արքա, ծաղիկ, կատու, բարի:

Բ. Մարդասեր, Տիրամայր, սրտատրոփ, կապտավուն, արքայական, ծաղկել, կատվազգի, բարերար:

Բ -յում ածանցներ և արմատներ են ավելանում բառերին։

82. Տրված բառերը բաժանի´ր երկու խմբի (տե´ս  81-րդ վարժությունը):
Ուրախություն, նկար, գլուխ, փետրագնդակ, հինգ, ուրախ, նորություն, փետուր, շյուղ, երկմտություն,շաբաթական, գրպան, քաղաք, օրացույց, գլխակորույս, անուն:

Ա․նկար,գլուծ,հինգ,ուրած,փետուր,շյուղ,քաղաք,անուն,գրպան

Բ․ուրածություն,փետրագնդակ,նորություն,երկմթյուն,օրացույց,գլխարկորույս

85. Պարզ և բաղադրյալ  բառերը տեղադրի´ր տրված նախադասությունների մեջ և նախադասությունները  լրացո´ւ:

Այն բառերը, որոնց մեջ հնարավոր չէ առանձնացնել բառ կազմող իմաստակիր մասեր, պարզ բառեր են. օրինակ՝ ծով, նկար, գնդակ :

Այն բառերը, որոնք  հնարավոր է բաժանել բառ կազմող իմաստակիր մասերի, բաղադրյալ բառեր են. օրինակ՝  հեռախոս — հեռ + ա + խոս, բարկություն — բարկ + ություն, հացթուղ + հաց+թուղ :

86. Տրված բառերի ըրնդհանուր մասերը գտի՛ր, դրանց ուղիղ ձևերը գրի´ր և տրված բառերը  բացատրի´ր:

Օրինակ՝

բարեսիրտ, բարեկամ, բարեսեր, բարետես: — Բարի:

Բարեսիրտ — բարի սիրտ ունեցող:

Բարեկամ — բարին կամեցող:

Բարեսեր — բարին (բարի բան) սիրող:

Բարետես — բարի (գեղեցիկ) տեսք ունեցող:

ա) Կտցաձև, կտցահարել, կտցաչափ: — Կտուց

կտցաձև — կտուցի նման ։

կտցահարել — կտուցով խփել ։

կտցաչափ — շատ փոքրիկ ։

բ) Ուղղագրություն, ուղղագիծ, ուղղամիտ, ուղղություն:- ուղիղ

ուղղագրություն — տվյալ լեզվի գրության կանոնների ամբողջություն

ուղղագիծ — ուղիղ գիծ կազմող ձևացնող ։

ուղղամիտ — ուղիղ ճիշտ մտածող ։

ուղղություն — այն կետը կողմը դեպի որն ուղղված է գործողություն շարժումը ևն ։

գ) Ուղեկից, ուղևոր, ուղեմոլոր, ուղևորվել: ուղի

ուղեկից — մեկի ուղևորություն ընկեր ։

ուղևոր — առհավոր ճանապարհորդ։

ուղեմոլոր — ուղուց ճանապարհից շեղված ճանապարհը կորցրած։

ուղևորվել — մեկնել ճանապարհ ընկնել

87. Պարզի´ր, թե Ա և Բ բառախմբերն ի՞նչ սկզբունքով են կազմված: Այդ բառախմբերը լրացրո´ւ:

Ա. Ջրառատ, ջրային, ջրկիր, ջրվեժ, հողագործ, հողեղեն, հողոտ, անհող, ջրափոս, ջրոտ, անջուր, հողային.:

Բ. Ջուր, հող, ….:

89. Բառերը բաղադրիչների բաժանի՛ր: Արմատներն ինչո՞վ են միանում:
Մարդամոտ — մարդ + ա + մոտ, լուսամուտ — լուս + ա + մուտ, ծնողասեր — ծնող + ա + սեր, գորգագործ — գորգ + ա +գործ, փառատոն — փառ + ա + տոն:

90. Տրված արմատներով բաղադրյալ բառեր կազմի՛ր:

Սառն (սառ) — սառնորակ, միտ (մտ) — մտախո, մուր (մր) — մրոտ:

91. Տրված բառերը կազմող մասերն առանձնացրո՛ւ: Արմատներն ընդգծիր:

Օրինակ՝

մայրություն — մայր + ություն

անամոթ — ան + ամոթ:

Ամպոտ — ամպ + ոտ

քարոտ — քար + ոտ

օդային — օդ + ային

անշնորհք — ան + շնորհք

դժգոհ — դժ + գոհ

հեռավոր — հեռ + ավոր

բարություն — բար + ություն

գրավոր — գր + ավոր

անորոշ — ան + որոշ

տհաճ — տ + հաճ

92. Ամեն շարքից մի բաղադրիչ ընտրի´ր և բաղադրյալ բառեր կազմի´ր (քանիսը կստացվի):

Ա.Թութ, կարմիր, փուշ, ոսկի, տուն, գույն, կաթ(ն), խորհուրդ:

Բ.Անտուն, ոսկյա, թթենի, փշոտ, խորհրդարան, կարմրավուն, կաթեղեն, գունավոր:

Մայրենի

Գտի՛ր սխալները, ուղղի՛ր, տեղադրի՛ր բլոգումդ։

Ինձ համար ամենաթանկ բանն իմ ընտանիքն է։

Նա եկավ ինձ մոտ։

Ընկերներս ինձ հետ պետք է ճամփորդեին։

Ծնունդդ շնորհավո՛ր, սիրելի՛ տատիկ։

Մայրիկս ինձ համար գնել էր քաղցրավենիք։

Իմ դասընկերները շատ են սիրում տարբեր խաղեր խաղալ դասամիջոցներին։

Ուսումնական պարապմունքները սկսվում են ժամը իննին։

Եթե ստես, ինձ հետ էլ ընկերություն չանես։

Իմ դասերը այսօր շուտ ավարտվեցին։

Ծննդյանս օրը պապիկս անսովոր ու շատ հետաքրքիր նվեր էր պատրաստել ինձ համար։

Ինձ համար ամենաթանկ բանը

Իմ ամենաթանկ ընտանիքը

Լինում է , չի լինում մի ընտանիք է լինում ։ Էս ընտանիքը հինգ հոգի մարդ է լինում. հայրիկը, մայրիկը և երեք որդիները ։ Այս ընտանիքի մեծ որդին Վարդան անունն  է ունենում․միջինը Ֆելիքս որդին և փոքրիկը Ռիչ որդին։ Նրանք ունեին քույրիկներ և ապերիկներ, բայց նրանք ռուսերեն էին խոսում։ Այդ երեք որդիների հետ էի խաղում այդ ընտանիքի մեջ, քանի որ ես մեծ որդին էի , առաջին որդին էի իմ մեծ ընտանիքի ։

Իմ ընտանիքն ինձ համար ամենաթանկն է աշխարհում։

մայրենի

Առաջադրանքներ դասարանում և տանը կատարելու համար (Գործնական քերականություն) 

Ուշադիր կարդա՛։

Բազմիմաստ են մեկից ավելի իմաստ ունեցող բառերը:

Հոմանիշ են մոտ իմաստ ունեցող բառերը:

Հականիշ են իմաստով հակառակ բառերը:

Համանուն են գրությամբ կամ արտասանությամբ նույն կամ մոտ, բայց իմաստով տարբեր բառերը:

Դարձվածքները բառակապակցություններ են, որոնց մեջ մտնող բառերն իրենց հիմնական իմաստով չեն գործածվում:

Իսկ հիմա կատարի՛ր առաջադրանքները։

1.Որոշի´ր, թե ընդգծված բառին տրված հարցերից ո՞րն է համապատասխանում:

Հեռվում երևացին նավեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Հեռվում երևացողը նավ էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Քաղաքում կային այգիներ: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Դա քաղաքի ամենամեծ այգին էր: (ի՞նչը, ինչե՞րը)

Ի՜նչ ծանոթ ձայն էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Դրսից ծանոթ ձայներ էին լսվում: (ի՞նչ, ինչե՞ր)

Եթե բարձր ձայներ, անպայման կլսեինք: (ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

Ձեր տղան էր եկել: (ո՞վ, ովքե՞ր)

Տղաներ եկան, որ օգնեն: (ո՞վ, ովքե՞ր)

Դա առաջնորդին ծանոթ նետ էր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

Տղան փետուրնևրից սարքել էր նետեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

Որ դիպուկ նետեր, ոսկե խնձորը կգցեր: (ի՞նչ, ինչե՞ր, ի՞նչ աներ)

2. Ընդգծված յուրաքանչյուր բառը մե՞կ առարկա է ցույց տալիս, թե՞ մեկից ավելի:

Մեր ձեռնահարկում կատվի ձագեր գտա:-հոգնակի

Որջից դուրս եկողը ձագ էր:-եզակի

Որդին պահարանն էր բերել ու դրել սենյակի անկյունում:-եզակի

Դպրոցին այսպիսի պահարաններ են պետք:-հոգնակի

Երկնքում նորից թռչուններ երևացին:-հոգնակի

Վանդակի թռչունն էր դուրս եկել:-եզակի

Հատիկը հավաքողները մրջյուններ են:-հոգնակի

Ձմռանը պատրաստ սպասողը մրջյունն էր:-եզակի

Գոռացողը պահակն էր:-եզակի

Պահակներ կարգեք, որ ապահով լինեք:-հոգնակի

3.Կետերի փոխարեն գրի´ր փակագծերում տրված համապատասխան բառը կամ արտահայտությունը:

Ծառերին արթնացնողը …. (քամին էր,քամիներ):

Այդ օրվանից հետո շատ …. (քամին էր, քամիներ) են փչել:

Տարբեր …. (պարեր, պար էր) են սովորեցնում դպրոցում:

Դա չտեսնված մի … (պարեր, պար էր):

Պարտեզի բոլոր ծաղիկները (սպիտակ են, սպիտակեն):

Եթե բոլոր ծաղիկները միանգամից (սպիտակ են, սպիտակեն), լա՞վ կլինի:

Թող հենց հիմա աչքերը (փակ են, փակեն) ու քնեն:

Բոլոր դռները (փակ են, փակեն), մի՞թե տանը մարդ չկա:

Անծանոթ … (համ էր, համեր), այդ մրգից չէի կերել:

Տարբեր խոհարարների եփած նույն անունով ճաշերը տարբեր (համ էր, համեր) ունեն:

4. Նախադասությունների մեջ ընդգծված արտահայտությունները փոխարինի´ր հոմանիշ բառերով:

Այս աղջիկը մատի վրա խաղացնում է բոլորիս:-խաբում է

Հանկարծ սիրտը դող ընկավ. բա որ գազանը նորից գա, ինքն ի՞նչ է անելու:-վախենալ

Ա՜յ քեզ պատմություն, լսողների մազերը բիզ-բիզ էին կանգնել:-զարմանալ

Մի մատ երեխա է, բայց ինչե՜ր գիտի:-փոքրիկ

Ձեռ ու ոտից ընկած մի մարդ բացեց դուռը:-հոգնած

5.Փորձի´ր բացատրել, թե ինչո՞ւ են ընդգծված արտահայտությունները կոչվում «դարձվածքներ», եթե դարձված նշանակում Է «շրջված», «փոխված»: դարձվածքը փողեբերական իմաստով գործված արտահայտություններ են։

6. Տրված դարձվածքների իմաստները բացատրի´ր:

Օրինակ՝

ջրից չոր դուրս գալ — փորձանքից, նեղ վիճակից ազատվել: Սիրտ տալ-քաջալերել, հոգին առնել-մեռնել, գյուխը կորցնել-չհասկանալ, արևը խավարել-հաջողությունը կորցնել, հալից հնկնել-հոգնել, սիրտը վկայել-զգալ, երես դարձնել-երես թեքել,հրաժարվել, սիրտ անել-հուզվել, բկին չոքել-համոզել

Սիրտ տալ, հոգին առնել, գլուխը կորցնել, արևը խավարել, հալից ընկնել, սիրտը վկայել, երես ղարձնել, սիրտ անել, բկին չոքել:

7. Աչքի ընկնել, ձեռ քաշել, գլուխ պահել, ոտքի վրա, ծայրը ծայրին հասցնել, օրերը հաշվված են արտահայտությունները նախադասությունների մեջ գործածի´ր

ա) ուղիղ իմաստով,

բ) որպես դարձվածք:

Օրինակ՝

1.Գիտնականը հետաքրքրվողներին իր հայտնաբերած կենդանու մարմնի բոլոր մասերը ցույց տվեց, միայն գլուխն էր կորցրել:

2.Ուրախությունից գլուխը կորցրել էր:

 

1․ Ընկերս աչքի էր ընկնում իր լավ ֆիզիկական ունակություներով։

 

2․ Անտառում տեսա սատկած կենդանու, որի աչքը ընկել էր։

 

 

1․ Ես ձերք քաշեցի իմ հին հեռախոսինց։

 

2․ Ես ձերքս քաշեցի համակրգչիս վրայից։

 

 

1․ Երեկ ես գլուխ էի պահել և դասերս չեմ արել

 

2․ Ես ձերքերով պահել էի գլուխս քանի, որ շատ էր գլուխս ցավում։

 

 

1․ես երկար կանգնեցի հերթի մեջ

 

2․ես դպրոց եկա և այնտեղ աթոռ չկար ազատ

 

 

1․ Ես թելի ծայրը ծայրից հասցրեցի։

 

2․ Ես ծայրը ծայրից հասցրեցի ավտոբուսին։

 

 

1․ Ես օրերը հաշվեցի և հասկացա, որ ծննդյանս օրը մոտ է։

 

2․ Նրա օրերը հաշված են։